نگاهی دیگر به آژانس شیشه ای ...

این متن را یکی از دوستان برایم ایمیل کرد یه ویرایش هایی البته توش انجام دادم ...

داستان فیلم در مورد یک مجروح جنگی است که برای درمان همسنگر خود اقدام می‌کند ولی با بی‌مهری مسئولان مواجه می‌شود.

این فیلم در نظرسنجی خبرگزاری فارس ، به عنوان بهترین فیلم سال سینمای پس از انقلاب برگزیده شد و ابراهیم حاتمی کیا در آخرین نظر سنجی برنامه هفت از شبکه سه سیما، با شصت درصد اختلاف از مجید مجیدی محبوبترین کارگردان در اذهان عمومی شد.

فیلم آژانس سال 77 به بعد اکران می شود. یعنی در دوران ریاست جمهوری اصلاح طلبان.

گفتمان دوم خردادی که در فیلم مطرح می شود چیست؟

1. تقدم اکثریت بر اقلیت (شعار دموکراسی)

2. عدم خشونت

3. قانون گرایی

 4. تلقین شکاف نسلی

5. امنیت ملی از دریچه رسانه های بیگانه.

حال در نوشتاری کوتاه به بررسی چگونگی رد گفتمان دوم خرداد از نگاه آژانس می پردازیم.

1. تقدم اکثریت بر اقلیت (شعار دموکراسی).

گفتمان دوم خرداد می گوید که حق با اکثریت است.

کاری که فیلم آژانس کرده این است که خلاف آن گفتمان جهت گیری کرده است. کارگردان کل جامعه را درون آژانس می آورد، داخل آژنس عصاره جامعه هست؛ از روشن فکر گرفته تا دختر دانشجو، مانتویی، چادری، معتاد، بازاری، حاجی فیروز، عارف، دولتی، پیر و ... ؛ حاج کاظم نماد اقلیت و بقیه آژانسی ها نماد اکثریت هستند، ولی گارگردان همه جامعه را در برابر حاج کاظم محکوم می کند.

پس هنر  کار زمانی دیده می شود که فیلم خلاف گفتمان زمان صحبت می کند؛ زمانه ای که می گوید حق با اکثریت است ولی فیلم از حاج کاظم اقلیت در برابر کل جامعه اکثریت دفاع می کند و همه جامعه را در برابر حاج کاظم محکوم می کند.

2. عدم خشونت.

شعار دوم خرداد در آن دوره عدم خشونت بود.

در فیلم حاج کاظم با اسلحه بود؛ یعنی در دوره ای که شعار شعار عدم خشونت است، از خشونت علیه ظلم و دفاع در برابر حق دفاع می شود و در فیلم خشونت علیه ظلم و دفاع در برابر حق پذیرفته می شود؛ چون در حالی که نقش اول فیلم (حاج کاظم) خشن است، ولی فیلم در نهایت حق را به عنصر خشن داستان می دهد و عنصر خشنی که در دفاع از حق برمیزد به عنوان قهرمان پذیرفته می شود.

3. قانون گرایی.

از مهمترین شعار های دوم خرداد در آن دوران قانون گرایی بود.

حاج کاظم فیلم می گوید که قانون زمانی قانون است که تحقق بخش آرمان ها باشد. خود قانون از خود موضوعیت مستقلی ندارد؛

"عباس" آرمان است؛ اگر قانون نمی تواند آرمان را محقق کند، نقص آرمان نیست بلکه نقص قانون است. پس در فیلم قانون اعتبار پیدا نمی کند و تنها کسی که برای حاتمی کیا مهم است فقط عباس (آرمان) است.

پس در دورانی که شعار شعار قانون گرایی است، از آرمان در برابر قانون دفاع می شود.

4. شکاف نسلی.

آن زمان طوری تلقین می شد که نسل دوم خرداد با نسلی که به جبهه رفته و جنگیده است، دیگر هم جهت نیست؛ به زبان ساده تر، یعنی برای خودشان جنگیده اند.

شکاف نسلی بین حاج کاظم و پسرش، زمانی که حاج کاظم می خواهد ماشین را بفروشد دیده می شود، پسر می گوید: این فقط سهم حاج کاظم نیست، حق ندارد از پول ماشین خانه برای کسی دیگر خرج کند؛ تضاد بین پدر و پسر بوجود می آید؛ ولی این شکاف در فیلم پر می شود زمانی که پسر شبانه به آژانس می آید و به آرمان پدر می پیوندد.

5. امنیت ملی از دریچه رسانه های بیگانه.

دیالوگ های انتهایی بین سلحشور (مامور امنیتی) و حاج کاظم.

نگاه دوم خرداد به مسئله امنیت در دیالوگ های سلحشور پیدا بود؛ گفتمانی که می گوید BBC و CNN گروگان گیری را روی آنتن خود برده است و این به خطر افتادن امنیت ملی است؛ راه حلی که سلحشور ارائه می دهد این است که وزارت امور خارجه حادثه را تکذیب کرده و چنین حادثه ای به کل وجود ندارد (یعنی عباس و حاج کاظم وجود خارجی نداند) و این یعنی تامین امنیت ملی؛ یعنی امنیت زمانی به وجود  می آید که عباس و حاج کاظم حذف شوند. اما دیدگاه حاج کاظم می گوید که امنیت یعنی عباس ها، نه  BBC و CNN ؛ اگر تهاجمی بشود و در مقابل آن دفاعی صورت بگیرد فقط به خاطر وجود عباس هاست. پس راه حل حاج کاظم برای امنیت در حفظ عباس هاست.

نتیجه گیری:

پس می بینیم که فیلم علیه گفتمان آن زمان و دوم خرداد ساخته شده است و در حالی که قصه فیلم و قهرمان فیلم بر علیه گفتمان زمانه است ولی در نهایت فیلم می تواند حس همزاد پنداری بین مخاطب و قهرمان قصه (حاج کاظم) ایجاد کند.

فیلم "آژانس شیشه ای" ما را به این باور می رساند که امکان مقابله هست؛ یعنی اگر زمانی گفتمان بر علیه تو بود باز می توان مقابله کرد. و حاتمی کیا با ساختن فیلمش در آن زمان این را ثابت کرد؛ و راه حل اصلی این کار فقط و فقط هنر است.